Các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc và phương Tây hiện kiểm soát 90% thị trường xe điện toàn cầu. Trong khi đó, theo tính toán của Nikkei, các công ty Nhật Bản từng có sức ảnh hưởng lớn tương tự cách đây hàng chục năm giờ giảm xuống chưa đến 5%.

Khác biệt lớn trong quỹ đạo của Nhật Bản và phần còn lại của thế giới chính là do sự thành công của các mẫu xe hybrid, thứ được các nhà sản xuất ô tô Nhật rất yêu thích.

Doanh số xe điện toàn cầu đạt 6,8 triệu chiếc trong thời gian từ tháng 1 đến tháng 11 năm 2022, tăng 50% so với năm 2021. Tỷ lệ xe điện trong tổng doanh số bán các phương tiện đã tăng từ 6% lên 10%.

Những nhà sản xuất xe điện của Trung Quốc như BYD đã bán được khoảng 2,9 triệu chiếc trong năm 2022. BYD cũng đang đẩy mạnh hoạt động ngoài sân nhà Trung Quốc, hướng ra các quốc gia khác ở châu Á. Các nhà sản xuất xe điện của Mỹ, dẫn đầu là Tesla, đã bán được 2,1 triệu chiếc. Các công ty châu Âu, ví dụ như Volkswagen và Renault, đã bán được khoảng 1,2 triệu chiếc xe điện.

Trong khi đó, các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản như Toyota, Honda và Nissan chỉ bán được khoảng 200.000 chiếc xe điện trong năm nay, tương đương 2% - 3% thị trường và có khả năng sẽ kết thúc năm với con số dưới 5%.

Năm 2010, bức tranh toàn cảnh về xe điện lại trái ngược hẳn. Thời điểm đó, doanh số bán xe điện toàn cầu chỉ đạt vài nghìn hoặc vài chục nghìn chiếc mỗi năm. Nhật Bản khi đó kiểm soát khoảng 70% đến 90% thị trường.

Vào năm 2009, Mitsubishi Motors đã cho ra mắt i-MiEV, mẫu xe được quảng cáo là xe điện sản xuất hàng loạt đầu tiên trên thế giới. Nissan theo sau với chiếc Leaf ra mắt vào năm 2010.

Vậy tại sao Trung Quốc và Mỹ sau này lại áp đảo được Nhật Bản?

Câu trả lời là các quốc gia khác trên thế giới bắt đầu cảm nhận được giá trị của xe điện. Đây là loại xe có động cơ không thải ra khí carbon dioxide (CO2), góp phần giảm thiểu khí gây hiệu ứng nhà kính. Xe điện có ít bộ phận hơn xe xăng thông thường, khiến những nhà sản xuất sau này như Tesla và BYD dễ dàng tham gia vào thị trường hơn.

Lý do thứ hai là sự thay đổi của thị trường xe hybrid. Đến năm 2015, xe hybrid sử dụng song song động cơ đốt trong và động cơ điện được coi là một phương tiện khả thi để giảm lượng khí thải. Nhưng vụ bê bối gian lận khí thải động cơ của Volkswagen năm đó nhanh chóng đẩy các nhà sản xuất ô tô hướng tới xe điện.


Các nhà sản xuất ô tô không phải của Nhật Bản cũng tránh cạnh tranh trong thị trường xe hybrid, nơi mà những hãng như Toyota đang dẫn đầu. Cùng với đó, các chính phủ châu Âu ủng hộ việc thúc đẩy xe điện và đưa ra các quy tắc để loại bỏ hoàn toàn động cơ đốt trong, bao gồm cả xe hybrid, vào năm 2030.

Trong khi đó, chính phủ Nhật Bản đang thiết lập các ưu đãi thuế cho các phương tiện phát thải thấp, trong đó có xe hybrid, xe điện và xe chạy bằng pin nhiên liệu.

Các nhà sản xuất Nhật Bản coi xe hybrid là một chiến lược hiệu quả hơn xe điện để bán phương tiện phát thải thấp, một phần do chi phí pin xe điện cao. Với việc Nhật Bản áp dụng năng lượng tái tạo chậm hơn châu Âu, ý tưởng sạc pin xe điện từ các nhà máy sản xuất điện chạy bằng than sẽ khó được coi là giúp giảm lượng CO2 thải ra.

Nhật Bản chỉ chiếm khoảng 5% thị trường ô tô toàn cầu. Nếu các nhà sản xuất ô tô của nước này quá tập trung vào xe hybrid và doanh số bán hàng trong nước, họ có nguy cơ tụt hậu so với xu hướng toàn cầu.

Các công ty xe điện Nhật Bản hiện đang chuyển hướng sang xe điện cách muộn màng. Honda đang lên kế hoạch loại bỏ hoàn toàn xe ô tô chạy xăng vào năm 2040.

Xe điện chiếm khoảng 10% doanh số bán xe toàn cầu. Như vậy con số này đã tăng gấp 10 lần so với mức dưới 1% vào khoảng năm 2010, thời điểm mà các công ty Nhật Bản thống lĩnh thị trường.